Στα πλαίσια του Προγράμματος Αγωγής Υγείας με τίτλο: «Λογοτεχνία και Κοινωνία: Παράθυρο στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τους γύρω μας», με υπεύθυνη φιλόλογο την κ. Ν. Πετσίτη, μας δόθηκε η ευκαιρία να διαβάσουμε το βιβλίο Ο δρόμος για τον Παράδεισο είναι μακρύς της Μαρούλας Κλιάφα, από τις εκδόσεις Κέδρος. Διαβάζοντας και κατανοώντας το μήνυμα του βιβλίου, βρισκόμαστε μπροστά σε μια λυπηρή πραγματικότητα. Η ιστορία των δύο κοριτσιών δείχνει σε όλη της την έκταση τον ρατσισμό με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα άτομα με διαφορετικότητα, και μάλιστα από άτομα της ηλικίας τους, που κάποιες φορές είναι και πιο σκληρός. Το πρόβλημα της αναπηρίας που αντιμετωπίζει η Ελένη, αλλά και η μετανάστευση σε άλλη χώρα που βιώνει η Βερόνικα, τις κάνουν να μένουν στο περιθώριο και να νιώθουν μόνες. Το πιο τραγικό όμως είναι το γεγονός ότι και τα ίδια τα κορίτσια αντιμετωπίζουν τα προβλήματά τους με ρατσιστική ματιά. Μετά την ανάγνωση του βιβλίου ακολούθησε μια επίσκεψη στο γνωστό βιβλιοπωλείο «Ελευθερουδάκης» το Σάββατο, 19/1/2013. Εκεί η ομάδα των κοριτσιών (Στέλλα Ζ.(Α5), Μαρία Δ. (Α5), Εμμανουέλα Ζ. (Α5), Ιωάννα Χ.(Α6), Πετρούλα Λ. (Α5), Ειρήνη –Ελένη Κ. (Α5), Μαρία Σ. (Α6), Όλγα-Μαρία Π.(Α6)) που συμμετέχουμε στο Πρόγραμμα πήραμε συνέντευξη από την υπεύθυνη του Τμήματος Παιδικών και Εφηβικών Βιβλίων σχετικά με την εφηβική λογοτεχνία, τα θέματα που πραγματεύεται, τους συγγραφείς που ασχολούνται με αυτήν, τους εκδοτικούς οίκους αλλά και την θέση του βιβλιοπωλείου απέναντι σε αυτήν.
Ευχαριστούμε πολύ το βιβλιοπωλείο «Ελευθερουδάκης» αλλά και την υπεύθυνη του Τμήματος Παιδικών και Εφηβικών Βιβλίων.
Ακολουθεί απομαγνητοφωνημένη συνέντευξη:
[...] Τα παιδιά προτιμούν πάρα πολύ Τριβιζά και σε μικρότερες ηλικίες και σε μεγαλύτερες όπως είναι η δική σας. Γενικότερα δεν επικεντρώνονται σε ένα συγκεκριμένο συγγραφέα κοιτάζουν πάρα πολύ το περιεχόμενο και κατά πόσο αυτό ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντά τους και στις ανησυχίες τις δικές τους. Δηλαδή θα βρείτε και ξένους συγγραφείς και Έλληνες συγγραφείς ανάλογα με το περιεχόμενο του βιβλίου νομίζω περισσότερο. Κάποιοι ξεχωρίζουν όπως σας είπα και ο Τριβιζάς που έχει γράψει και αυτός αρκετά βιβλιαράκια
Ερώτηση: Ο τρόπος με τον οποίο μεταφέρει το μήνυμα του βιβλίου Ο δρόμος για τον παράδεισος είναι μακρύς και παρόμοιων βιβλίων αρέσει στους εφήβους ή μήπως θα πρέπει να το διατυπώσει κάπως αλλιώς;
Νομίζω ότι τους αρέσει ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσονται τα θέματα σε τέτοια βιβλία. Σίγουρα εξαρτάται και από το κάθε παιδί και τα ενδιαφέροντά του. Νομίζω πως θα μπορούσε να διατυπωθεί και με τρόπο που να έρχεται πιο κοντά στον έφηβο, παρόλα αυτά επειδή και το συγκεκριμένο που αναφέρατε, Ο δρόμος για τον παράδεισος είναι μακρύς, είναι ένα βιβλίο που έχει απήχηση νομίζω ότι τα περισσότερα είναι αρκετά κοντά σε αυτά που θέλετε να βλέπετε και εσείς σαν ηλικία δηλαδή.
Ερώτηση: Ποιος συγγραφέας έχει γράψει τα περισσότερα βιβλία με τέτοιο θέμα;
Να σου πω δεν έχω υπόψη μου κάποιο συγκεκριμένο... ότι έχει γράψει τα περισσότερα... γράφουν διάφοροι, και όπως σας είπα και πριν, και ξένοι συγγραφείς και Έλληνες. Βέβαια πάντα όταν είναι από ξένο συγγραφέα το βιβλίο στην μετάφραση ίσως μπορεί να χάνεται λίγο σε αυτό που θέλει να περάσει. Σε μικρό βαθμό βέβαια, όχι πάρα πολύ έντονα.
Ερώτηση: Τα βιβλία θέλουν να μας περάσουν ένα μήνυμα έτσι ώστε να αλλάξουμε τον κόσμο. Τα τελευταία λοιπόν χρόνια με αυτά τα βιβλία που έχουν υπάρξει έχει αλλάξει κάτι;
Το σημαντικότερο που μας δίνουν αυτά τα βιβλία είναι κάποια μηνύματα που μας δείχνουν τι πρέπει να αλλάξουμε. Τώρα όσον αφορά αυτό το κομμάτι νομίζω ότι τα παιδιά έχουν πάρα πολύ θέληση να αλλάξουν πράγματα απλά δεν είναι στο χέρι τους. Μεγαλώνοντας και εσείς θα πρέπει - και αυτό σας δίνουν την δυνατότητα αυτά τα βιβλία να δείτε κάποια πράγματα - θα πρέπει και εσείς με την δική σας ευχέρεια και με την δική σας όρεξη να κάνετε κάποια πράγματα που νομίζετε και εσείς ότι θα έπρεπε να αλλάξουν. Νομίζω ότι δεν αλλάζουν και πάρα πολλά αλλά τουλάχιστον διαπιστώνουμε το σημείο του προβλήματος.
Εντοπίζεται δηλαδή το πρόβλημα;
Σαφώς και εντοπίζεται, απλά αλλά χρειάζονται λίγο πιο δραστικές κινήσεις, λίγο πιο δραστικές ενέργειες.
Ερώτηση: Τι ηλικίες ατόμων ψωνίζουν βιβλία, και πότε έχει περισσότερη ζήτηση ένα βιβλίο;
Βιβλία ψωνίζουν όλες οι ηλικίες. Το ευχάριστο είναι ότι και από πολύ-πολύ μικρή ηλικία στρέφονται τα παιδιά στο βιβλίο γενικότερα και νομίζω ότι σε αυτό παίζουν σημαντικό ρόλο και οι γονείς. Αν διαβάζουν και εκείνοι προτρέπουν τα παιδιά ένα παραπάνω να ασχοληθούν με το βιβλίο. Τώρα το πότε έχουν ζήτηση δεν έχει συγκεκριμένη περίοδο, όλο το χρόνο. Λίγο παραπάνω ίσως να παρατηρείται σε περίοδο γιορτών, που ας πούμε θέλουν να κάνουν ένα δωράκι και είναι ευχάριστο το γεγονός ότι επιλέγουν βιβλία σε αυτή την περίπτωση.
Ερώτηση: Στηρίζετε νέους συγγραφείς; Δηλαδή θα πλασάρατε ένα βιβλίο ενός συγγραφέα νέου που κάνει την αρχή του, παρά το βιβλίο ενός άλλου που είναι καταξιωμένος;
Βεβαίως σίγουρα χρειάζονται και αυτοί στήριξη. Δεν το συζητάμε. Πάντα προσπαθούμε όταν ένα υλικό είναι πολύ καλό, είτε ο συγγραφέας είναι καινούργιος στο χώρο ή όχι και τόσο καινούργιος να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε να τον βοηθήσουμε και εμείς γιατί και οι νέοι συγγραφείς έχουν πάρα πολύ καλές ιδέες και μπορούμε να τις περάσουμε πολύ όμορφα και να τις στηρίξουμε.
Ερώτηση: Ποιες είναι οι προτιμήσεις των αναγνωστών;
Αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα είναι ανάλογα τον έφηβο, μιας και μιλάμε για εφηβεία, είναι ανάλογα γενικότερα τον άνθρωπο. Τώρα άλλοι θα στραφούνε στα ψυχολογικά, άλλοι θα στραφούνε στην καθημερινότητα. Τώρα όσον αφορά την εφηβεία νομίζω ότι σας αρέσουν περισσότερο τα βιβλία που μπαίνουν στην ψυχολογία σας που είναι λίγο πιο μοντέρνα. Λογικό είναι αυτό, να βλέπετε μέσα σε ένα βιβλίο αυτό που νοιώθετε και αυτό που θέλετε να εκφράσετε και εσείς. Σίγουρα διαβάζουν πολύ τα παιδιά και κλασσική λογοτεχνία και κλασικά κομμάτια που συνήθως τους τα προτείνουν οι παλαιότεροι και βέβαια αφού γίνει κάτι τέτοιο διαπιστώνετε και εσείς οι ίδιοι ότι έχουν άλλη αξία και περνάνε πολύ περισσότερα μηνύματα από ένα βιβλίο που θα έχει να κάνει καθαρά με την ψυχολογία σας και καθαρά με κομμάτια που είναι εφηβικά όσον αφορά το περιεχόμενο.
Ερώτηση: Για ποιο συγκεκριμένο θέμα της εφηβείας γράφουν οι συγγραφείς και γιατί το επέλεξαν; Ξενοφοβία, ρατσισμός, τι;
Νομίζω ότι σωστά διατυπώνεις αυτά τα δύο -την ξενοφοβία και τον ρατσισμό. Είναι ένα κομμάτι που φαίνεται έντονα μέσα στα βιβλία δηλαδή εφηβικά βιβλία και εγώ από αυτά που προσπάθησα να σας συγκεντρώσω τα περισσότερα αφορούν τον ρατσισμό, γιατί νομίζω ότι είναι ένα κομμάτι που στην σημερινή κοινωνία έχει – είναι πολύ ψηλά στον κατάλογο των προβλημάτων. Γι αυτό θεωρώ ότι ίσως ας πούμε και τα ναρκωτικά θα τα επέλεγαν πολλοί αλλά νομίζω ότι και η ξενοφοβία και ο ρατσισμός είναι κάτι που το βλέπουμε πάρα πολύ έντονα.
Ερώτηση: Ποιες εκδόσεις εκδίδουν τα περισσότερα εφηβικά βιβλία;
Έχουμε πάρα πολλά βιβλία και όπως θα είδατε και στην συλλογή μας εφηβικά βιβλία και από ότι θα είδατε από όλους. Κυρίως όμως από Μεταίχμιο, Εκδόσεις Πατάκη, από εκδόσεις Κέδρος λιγότερα. Κυρίως Μεταίχμιο και Πατάκη και Ψυχογιό. Αυτές οι τρεις εκδόσεις νομίζω εκδίδουν τον μεγαλύτερο όγκο βιβλίων και σε περιεχόμενο αυτές που κερδίζουν περισσότερο εσάς.
Ερώτηση: Ποιο είναι το κύριο θέμα της εφηβικής λογοτεχνίας. Πέρα από αυτά είναι κάτι άλλο;
Πέρα από την ψυχοσύνθεση του εφήβου που μας ενδιαφέρει να αναλύσουμε και μέσα σε ένα βιβλίο, το ρατσισμό και τη ξενοφοβία, τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων είτε αυτές είναι φιλικές, είτε είναι σε σχέση με την οικογένεια, είτε είναι ερωτικές, γιατί σιγά-σιγά μεγαλώνετε και εσείς. Έχουμε φύγει πολύ σε σύγκριση με την μικρότερη ηλικία σχέση με από το Περιβάλλον . Δηλαδή σε μικρότερη ηλικία βλέπουμε πάρα πολύ ενασχόληση με το περιβάλλον, με τις εικαστικές τέχνες. Στο εφηβικό βρίσκω ότι χάνει αυτό το κομμάτι Επικεντρωνόμαστε- ίσως είναι γιατί αυτά που σας ενδιαφέρουν θέματα ταμπού. Ίσως για αυτό τα βλέπουμε λίγο περισσότερο.
Ερώτηση: Οι γονείς είναι έτοιμοι να δεχτούν αυτά τα θέματα ταμπού ή είναι δύσκολο για αυτούς να αγοράζουν τέτοια βιβλία και έτσι να αναγκαστούν να συζητήσουν;
Νομίζω ότι οι γονείς που είναι έτοιμοι να κάνουν κάτι τέτοιο να συζητήσουν θέματα τόσο λεπτά είναι λίγοι. Θεωρώ ότι ακόμη και σήμερα δεν έχουμε απαλλαγεί τελείως από κάποια ταμπού τα οποία μας ακολουθούν χρόνια. Σίγουρα υπάρχουν γονείς οι οποίοι είναι υπέρ να τα αντιμετωπίζουμε στενά για να μπορέσουμε και τα φέρνουμε πιο κοντά μας να τα αναλύσουμε, να τα δούμε. Νομίζω όμως ότι χρειαζόμαστε πολλή δουλειά ακόμη προς αυτό.
Ερώτηση: Εσείς θα καταγράφατε την εφηβική σας ζωή σε ένα βιβλίο και πως θα το λέγατε;
Πολύ ωραία ερώτηση. Σίγουρα θα μου άρεσε να το κάνω αυτό να καταγράψω την εφηβική μου ζωή γιατί πρώτον θα μου μένανε πολύ περισσότερα πράγματα και πολύ περισσότερα μαθήματα για να συνεχίσω. Τώρα όσον αφορά τον τίτλο θέλει πάρα πολύ σκέψη αυτό. Δεν είμαι έτοιμη να σου απαντήσω απόλυτα, μου δίνεις όμως μια καλή ιδέα να το κοιτάξω να δω αν μπορώ να το κάνω κάτι τέτοιο. Και για εσάς θα είναι καλό. Στο παρελθόν δεν ξέρω κρατούσατε ημερολόγιο που τώρα νομίζω ότι έχουμε φύγει από αυτό. Είναι καλό και για εσάς να κρατάτε τα πράγματα στην εφηβεία. Μάλλον και στην εφηβεία είναι σημαντικές οι στιγμές που περνάμε, και μας σημαδεύουν θα έλεγα, είναι και για εσάς σημαντικό να κρατάτε από αυτά τα πλέον σημαντικά πράγματα και αυτά που νομίζετε ότι θα σας συντροφεύουν αργότερα.
Ερώτηση: Έχουν μεταφραστεί πολλά βιβλία με κοινωνικό περιεχόμενο σε άλλες γλώσσες;
Ελληνικά εννοείς; Σε αυτό με πιάνεις λίγο αδιάβαστη. Δεν έχω κάτι συγκεκριμένο που θα μπορούσα να σου πω. Φαντάζομαι όχι και τόσο πολλά. Δηλαδή περισσότερο βλέπουμε μεταφρασμένα στα ελληνικά από ξένους συγγραφείς παρά το αντίθετο. Πάντως αυτό το λέω με μια επιφύλαξη γιατί δεν γνωρίζω απόλυτα να σου πω .
Ερώτηση: Πέρα από τους εφήβους υπάρχουν και μεγαλύτερης ηλικίας άτομα που ενδιαφέρονται να αγοράσουν;
Σε πληροφορώ ότι υπάρχουν πάρα πολλοί που διαβάζουν εφηβικά βιβλία ενώ βρίσκονται σε μεγαλύτερη ηλικία. Προφανώς γιατί στον ενήλικα περνάει – Τα εφηβικά μυθιστορήματα διατυπώνουν προβλήματα που σε μεγαλύτερες ηλικίες λίγο το έχουμε αφήσει. Πέρα αν θα δούμε στην ψυχολογία νομίζω ότι στα εφηβικά βιβλία διατυπώνονται λίγο πιο απλά, πιο κατανοητά και βρίσκουν και διάφορα ενδιαφέροντα βιβλία και για εκείνους παρόλο που έχουμε προχωρήσει λίγο ηλικιακά
Ερώτηση: Υπάρχει σήμερα κρίση λόγω οικονομικής ύφεσης στην αγορά ενός βιβλίου σε σχέση με το παρελθόν;
Νομίζω ότι υπάρχει σε όλους τους κλάδους ύφεση. Σίγουρα το ευχάριστο είναι ότι το βιβλίο ακόμη εξακολουθεί να κερδίζει τους αναγνώστες. Αυτοί που αγαπάνε το βιβλίο σίγουρα μένουν εκεί, είτε λίγο είτε πολύ. Όσον αφορά την έκδοση βιβλίων ίσως να έχουμε δει μια μικρή κάμψη ας πούμε να το πω έτσι. Πιστεύω όμως ότι όταν υπάρχει ενδιαφέρον είναι καθαρά και στο χέρι μας να δείξουμε το πόσο σημαντικά είναι τα βιβλία σήμερα και να εξακολουθήσουμε να επιλέγουμε κάτι τέτοιο.
Ερώτηση: Ποιος συγγραφέας που γράφει εφηβικά βιβλία προτιμάτε εσείς και για πιο λόγο;
Θα σας έλεγα ότι αρκετά καλοί όπως είδα προηγουμένως και παρατηρήσατε και εσείς και είδα ότι προτιμήσατε πολλά κλασικά βιβλία της Ζωρζ Σαρρή, της Άλκη Ζέη και του Τριβιζά που είναι συγγραφείς που θα τους δούμε από πιο πριν. Γράφουν βιβλία που τρέχουν και πίσω στο χρόνο και είναι σημαντικό που μας δείχνουν και τι αλλαγές έχουμε δει και τι αλλαγές υφίσταται η κοινωνία μας διαχρονικά . Νομίζω ότι είναι αρκετά καλοί εκείνοι, σαν δική μου βέβαια άποψη – Τώρα εσείς θα δείτε και νεότερους, λογικό το βρίσκω.
Ερώτηση: Το βιβλιοπωλείο εκδίδει αυτά τα βιβλία περισσότερο από άλλα καταστήματα;
Αυτά που έχουν κοινωνικό περιεχόμενο; Είναι πάλι καθαρά στα ενδιαφέροντά σας –Τα κινήσιμα βιβλία τα βλέπουμε περισσότερο. Είναι καλό το ότι κινούνται αυτά τα κλασσικά, αυτά που περνάνε κοινωνικά μηνύματα, δείχνουν να σας αρέσουν αρκετά και τα βλέπουμε σε μεγάλη ποσότητα να κινούνται. Οτιδήποτε περνάει κοινωνικούς προβληματισμούς, το βλέπουμε αρκετά έντονα να κινείται στο χώρο αυτό.
Ερώτηση: Καλείτε συχνά συγγραφείς για παρουσίαση του βιβλίου τους;
Προσπαθούμε όσο το δυνατόν να φέρνουμε αρκετούς συγγραφείς, γιατί είναι και για εσάς ευχάριστο και για εμάς να τους έχουμε εδώ και να μας εξηγούν πέρα από όλα τα υπόλοιπα, το πώς εμπνεύστηκαν ένα βιβλίο, γιατί εμείς διαβάζουμε ένα βιβλίο αλλά και από εκεί και πέρα μπορούν να μας δώσουν πάρα πολλά. Όσον αφορά την πηγή από όπου ξεκίνησε όλη αυτή η συγγραφή, τι τους επηρέασε και μας δίνουν και εκείνοι κάποιες όψεις που μπορεί στο βιβλίο ο καθένας να μην τις παρατηρήσει σε πρώτη ανάγνωση. Μας δίνουν και αυτοί και άλλες ιδέες.
Ερώτηση: Υπάρχουν, μιλάμε πάλι για την ξενοφοβία, και τον ρατσισμό και τα λοιπά. Υπάρχουν όμως και κάποια παιδιά που περνάνε πολύ ομαλά την εφηβεία. Υπάρχουν βιβλία για αυτό το θέμα;
Για αυτά τα παιδιά που περνάνε πιο ομαλά την εφηβεία υπάρχουν σαφώς κάποια βιβλία που διατυπώνουνε τα προβλήματα με λίγο πιο απαλό τρόπο. Πολλά παιδιά που δεν τους ενδιαφέρουν κοινωνικά προβλήματα και προβλήματα εφηβείας όσον αφορά την συμπεριφορά στρέφονται σε άλλου τύπου βιβλία, αστυνομικά, περιπέτεια. Σίγουρα πάμε σε άλλα ενδιαφέροντα, πιο ελαφρύ βιβλίο, πιο εύκολο στην ανάγνωση κάποιες φορές .
Ερώτηση: Υπάρχουν βιβλία με κοινωνικά θέματα που έκαναν γνωστούς τους συγγραφείς τους;
Βεβαίως. Τώρα δεν μου έρχεται αυτόματα κάτι στο μυαλό να σου το πω. .Σίγουρα υπάρχουν τέτοια βιβλία. Όταν κάποιος έχει ταλέντο είτε νέος είτε παλιός, είτε γνωστός είτε άγνωστος το βιβλίο τον αναδεικνύει παρά πολύ. Νομίζω και για αυτό και προηγουμένως είπα ότι προσπαθούμε να στηρίξουμε νέους συγγραφείς που μπορεί να μην τους ξέρει ο κόσμος όμως μέσα από ένα υλικό που θα μας παρουσιάσουνε να εκτιμήσουμε ιδιαίτερα τη δουλειά τους και το ταλέντο τους.
Ερώτηση: Το βιβλιοπωλείο σας, πιστεύετε ότι στηρίζει αρκετά τέτοια βιβλία ώστε να εκδοθούν και να τα μάθει ο κόσμος;
Προσπαθούμε όσο το δυνατόν να βοηθήσουμε σε αυτό το κομμάτι. Είναι καθαρά βέβαια και στην ευχέρεια του συγγραφέα και του εκδοτικού οίκου. Δηλαδή εμείς θα θέλαμε αν είναι δυνατόν και κάθε εβδομάδα να έχουμε και ένα συγγραφέα στο κατάστημα. Βέβαια αυτό δεν είναι πάντα εφικτό γιατί και ο καθένας έχει βέβαια και την καθημερινότητά του και είναι λίγο δύσκολο και επειδή είμαστε και στην Κρήτη να έρχονται αρκετοί είναι από Αθήνα από Θεσσαλονίκη Δεν είναι πάντα εύκολο να έρθουν. Προσπαθούμε όσο είναι δυνατόν να επιτευχθεί κάτι τέτοιο.
Σας ευχαριστούμε πολύ.
Και εγώ σας ευχαριστώ.